Ghanashyam Parishrami

१. स्रष्टा परिचय

नेपाली साहित्यिक व्योमका चम्किला तारा मोतीराम भट्ट बहुमुखी प्रतिभासम्पन्न विभूतिका रूपमा अमर छन् । भट्टले नेपाली भाषासाहित्यको उत्थानका लागि गरेको योगदान सदा स्मरणीय छ । मूलतः प्राथमिककालीन नेपाली साहित्यको उत्तर्रार्द्धको भक्तिधारा परम्परापश्चात् साहित्यिक क्षितिजमा यिनको उदय भएको हो । भक्तिधारा परम्पराको प्राचीरलाई भत्काई काव्यिक फाँटमा शृङ्गारिक भावधाराको परिवर्तन गरेर नेपाली साहित्यको धरातलमा युगान्तकारी परिवर्तन ल्याउने कार्य मोतीराम भट्टद्वारा नै भएको हो । नेपाली साहित्यको इतिहासमा जुन युगलाई हामी माध्यमिककाल वा विकासकाल भनेर जान्दछौँ त्यस युगका प्रवर्तक नै मोतीराम भट्ट हुन् । त्यसैले त नेपाली साहित्यको माध्यमिक काललाई मोतीयुग तथा शृङ्गारिक युगसमेत भन्ने गरिन्छ ।

खोलापारी 'हुइयाँ' गर्दै स्याल करायो
त्यो सुनेर मुनी पाठो निकै डरायो ।

बाजी जित्न घसि्रएर हिँड्यो कछुवा
छिटो छिटो दगुर्दै छ हेर खरायो ।

सिङमाथि सिङ् हुने जन्तु कुन हो

हिँड्नु हुन्न त्यै पुरानो चालले अब
फेर्नुपर्छ काँचुली नेपालले अब ।

अस्मिता यो भूमिको अस्तित्व राष्ट्रको
बेच्न नपाओस् कुनै दलालले अब ।

पीर होस् कि हर्ष सँगै भोग्नुपर्दछ
तराई, पहाड र हिमालले अब ।

सुन्नु सुन्यौँ भाटका सङ्गीतका धुन
बज्नुपर्छ नयाँ सुर-तालले अब ।

हामी लक्ष्य भेट्न हिँड्यौँ वेगले भने
रोक्न कहाँ सक्छ र पर्खालले अब ।

धेरै दिन भोकै बसेँ तिम्रै लागि
दलदलमा पनि फसेँ तिम्रै लागि

तलबाट माथि जानुपर्छ भन्छन्
म त तलतल खसेँ तिम्रै लागि

उज्यालो नै मन पर्छ तरै पनि
अन्धकार भित्र पसेँ तिम्रै लागि

जब माथि चढ्न थाल्छन् जान्नेहरू
तल हाजिर हुन्छन् खुट्टा तान्नेहरू