Laxmi P. Devkota

म रङ्गीचङ्गी छु वसन्त छोरी ।

म जन्मिएँ कोकिलले कर्राई ।।

झुसिल्किराको सपना सिँगारी ।

दिए पखेटा प्रभुले मलाई ।।१।।

म हूँ पहीली बुझ पङ्खदार ।

वसन्तको फूल लिँदी सिँगार ।।

कता कताको सुकुमार सार ।

फुलेर उठ्दो क्षणको विचार ।।२।।

आकाश जस्तो सुनसान चित्त ।

हुँदा फुरी भाव नयाँ विचित्र ।।

इन्द्रनी जस्तो रंगरुप पाई ।

उचालिए झै म उडें रमाई ।।३।।

म बीउ झै ली सपना सुतेथें ।

झरी र छाया अनि घामभित्र ।।

क्यै कुत्कुतीले बुझ पङ्खदार ।

बनी उडें क्या कलिली विचित्र ।।४।।

जिन्दगीको मौसम रहँदै खन खन दिलको खेत

बाँझो नहोस् पानी पर्दै चेतन जल शुद्ध सफेद

अनन्त ठूलो सागरबाट घुमी घुमी मौसम आयो

खूब फुल्दछ दिलको माटो वर्षाले गान सुनायो

इन्द्रिय गोरू शरीर हलोमा बाँधी बाँधी खन खन खेत

बिउ छन् जगमा कर्म हजारौं रोप फुलाऊ लह लह खेत

जिन्दगीको मौसम रहँदै खन खन रोप फुलाऊ

पर्खन्न कसैलाई काल निठुरी हाय यसै ननिदाऊ

रोप रोप सब बिउहरू अहिले; अन्न फलोस् पछिलाई

नरुनु पछाडि आउँछन् जहिले हिउँद कडा तिमीलाई

पहाडको शिखरबाट

     देखें झरेको जल ।

मेरो मनमा बत्ती बले

     हजारौं झलमल ॥

त्यो पानीको झरनामा

     शक्ति कति छ लुकेको ।

देख्‍न सके कति त्यसमा

     बत्ती बिजुली बलेको ॥

तर हाय त्यसै नै पग्ली

     पानी व्यर्थ बहन्छ ।

तत्त्व हामी जान्दैनौं

     भित्र भित्रै रहन्छ ॥

के हामी मानिसका

     हृदयका गिरिमा

छैनन् यस्तै अटूट

     निर्मल जलका झरना ?

हामीभित्र भए यदि यस्ता

बिनी बिनी बीउ सजाउँछु

दिलको सलिल छरेर भिजाउँछु

बिरुवा बहुत बढाई,

जीवनभित्र सुगन्ध भिजाउँछु

कलिला फूल फुलाई

उमङ्गहरूमा म वसन्त फुलाउँछु

नव मलयपवन बहाई ।

उजाड भर्दछु रङ्ग वैभवले,

पल्लव कलिले सौरभ नवले

कल्पनाको बाग;

भावनाका मसिना रवले

भर्दछु मीठो राग

सज्दछु अनुभव-रजनी-लवले

गर्दछु आह्लाद-पराग ।

काँढामाथि सिहरी चल्छन्

आँसुहरूका रसले फुल्दछन्

दिव्य हाँसी कविता-फूल

हृदय घटाका जलले खुल्छन्

अधर हजार मृदुल;

विचार ! घुस तेजिला, हृदयमा उज्यालो भर

अँधेरि निशिमा परें किरण छाउ हे सुन्दर ।

दिनोदय समानको मधुर दृश्य देखाउन

हजारमा मृदुभावका सुकल बोल ब्यूँझाउन ।

उठोस् सिरिसिरी गरी पवन प्रातको शीतल

समान शुभ-कामना प्रिय सुवासले मञ्जुल ।

उडाउ खग-कल्पना गगन दिव्यमा पूर्वको,

जहाँ, उदय मोहनी सुख छ सत्य-सौन्दर्यको ।

जवाकुसुममा हुने तुहिन-विन्दु झैं निर्मल

सुगोल, रसिला खुला हृदय-पत्रका हुन् जल ।

सुवर्ण रङ झल्किऊन् जलन पग्लिने बादल

नबोल्न सकिने, फिका, लघु विचार झैं कोमल ।

गरीब भन्छौ ? सुखको म झैं धनी

     मिल्दैन संसारभरी कतै पनि ।

विलासको लालस-दास छैनँ म

     मीठो छ मेरो रसिलो परिश्रम ।

प्रयासको पत्थरमा नदीसरि

     बहन्छु हाँसी म तरङ्गले भरी ।

म पोखरी झैं उहि ठाउँ जम्दिनँ

     छ शुद्ध यो जीवनको सबै कण ।

निधार मेरो पसिना-जडाउ छ

     मोती तिनैको अनमोल भाउ छ ।

छ शान्तिको सुन्दर दीप वासमा

     पीयूषको स्वाद छ गाँसगाँसमा ।

छ भोक मीठो, रसिलो प्यास

सुन्दर युवक सुतेका रुखमनि

थकित शिलाको तकियामा ।

यौटा घाँसी धार लगाई

बसीरहेको हँसियामा ।।

वनको मीठो गान घुसेको

यौटाको मृदु सपनामा ।

यौटाको दिल स्वर्ग उडेको

निर्मल जीवन बिपनामा ।।

बिउँझी सोध्छन् युवक उज्याला,

'के गर्छौ तिमी हे घाँसी ?'

बोल्दछ घाँसी, 'सामल केही

बटुलिरहेछु', मृदु हाँसी ।।

'कस्तो सामल ?' 'बाटो लाग्नु छ

एक अकेला दुनियाँमा ।

कोही छैनन् दिलमा झल्क्यो

हात खियाई हँसियामा ।।

बेची सँगाल्दछु दुई तिन पैसा

धारा पाटी राख्न छ मन ।

यहाँ नरोपे कसरी फल्दछ

हामी सन्तति हौं अगाध जलका

ग्रीष्मर्तुको जन्म हो,

हाम्रो जन्म हुँदा महोत्सव थियो,

सारा उज्यालो सफा,

हाँस्थे सूर्य र छालमा उछलिंदा

टल्पल् गरी नाच्तथे,

टाढासम्म हावा निमन्त्रित थिए,

चल्थे बडा तेजले ।

हाम्रो व्योमविहारको मन थियो,

ऊँचा थियो कामना,

हामी सुस्त चढ्यौं सफा किरणका

साना मसीना सिंढी ।

माथी-माथि चढ्यौं मिल्यौं र फिजियौं

आकाशको क्षेत्रमा

बोकी चल्छ हवा डुलाउन जगत्

डाँडा, पुरी, जङ्गल ।

हेर्छौं दिव्य प्रदर्शिनी पृथिवीको,

डाँडा र मैदानको

नटिप्नु हेर कोपिला !

नचुँड्नु पाप लाग्दछ ।

नच्यात्नु फूल नानि हो !

दया र धर्म भाग्दछ ।।

नछोप्नु है चरी बरी

सराप आँसु लाग्दछ ।

नमार्नु जन्तु है कुनै

बसेर काल जाग्दछ ।।

न घाउ चोट लाउनू

सडेर चित्त पाक्दछ ।

धूलो नफेक्नु नानि हो !

उडेर भित्र ढाक्दछ ।।

हिलो नखेल्नु फोहरी

खराब दाग लाग्दछ ।

न चित्त है दुखाउनु

डसेर आँसु बग्दछ ।।

बनेर फूल झैं सधैं

हँसाउनू सुवास दी ।

सधैं रमाउनू जगत्

रमेर नित्य आश दी ।।

ढरर ढम्म ढरर ढम्म

ढ्वाङ् ठोक सारा !

आज जानुपर्छ नानी

देशनिंति प्यारा !

लेऊ हात हात लाठी

लाम लाग सारा ।

मार्न जाऊ देश शत्रु

पोख्न रगत धारा ।।

पात पीं पीं लौ बजाऊ

छरन अबीर लावा ।

वान् टु वान टु कदम चाल

गर्न हिंड्न धाबा ।।

आज जानुपर्छ हामी

देश-निंति सारा ।

ढरर ढम्म ढरर ढम्म

ढ्वाङ ठोक सारा ।।

तालिमी छ आजलाई

छन् लडाइँ हाम्रा ।

बन्नुपर्छ है सिपाही

हृदय स्थिर र चाम्रा ।।

मर्नुमै छ स्वर्ग हेर !