३५ वर्षपछि भैरव सम्झँदा / हरि अधिकारी
श्रेष्ठतम् हास्य-व्यङ्ग्य लेखक भैरव अर्यालको चालीस वर्षको अल्पवयमै काठमाडौं गोकर्ण नजिक वागमती नदीको पत्थरिलो खोंचमा फाल हालेर आत्महत्या गरेको खबर साहित्यका आम पाठकहरूले मात्र होइन, आत्महन्ता व्यंग्यलेखकका घनिष्ट साथीभाइहरूले समेत केही समयपछि मात्र पाए । प्रतिक्रियात्मक मनस्तापका सिकार काठमाडौंको काँठ क्षेत्रमा उदाएका यी बहुप्रतिभाशाली स्रष्टाले एक न एक दिन त्यस्तै केही भीषण उपद्रो गर्नेछन् भन्ने अलच्छिना आशंका गरिरहेका उनका निकट मित्रहरूले उनको मृत्युको समाचारलाई टार्न नसकिने भवितव्यका रूपमा लिएको हुनुपर्दछ त्यतिबेला । घनिष्टहरूमध्ये पनि घनिष्टतम् भैरवमित्र रोचक घिमिरे पोखरामा थिए, दसैंको लगत्तैपछिको बिदाको समय बिताउन पुगेका । पोखरा भ्रमणको कार्यक्रम घिमिरे र अर्याल दुवैले मिलेर बनाएका थिए । तर, अन्तिम घडीमा भैरवले फेरेका थिए आफ्नो योजना ।
विस्तारै स्थापित हुँदै जान लागेका नारी हस्ताक्षरद्वय सुस्िमता नेपाल र रजनी ढकालको संयुक्त लेखनका रूपमा आएको पत्रैपत्र नामक पुस्तकलाई यसका प्रकाशकले उपन्यासको संज्ञा दिएका छन्। पुस्तकको नामबाटै पुष्टि हुन्छ : यो कृति ती दुई सहेलीले आपसमा लेखेका चिट्ठीहरूको संकलन हो। अब यसमा संकलित चिट्ठीहरूमा अन्तरनिहित कुराहरूले समग्रमा यस कृतिलाई एउटा उपन्यासको स्वरूप र वैशिष्ट्य प्रदान गर्न सकेका छन् कि छैनन्, यसको निक्र्योल साहित्यका अध्येता-विद्यार्थीहरूले गर्दै रहलान्।
समकालीन कविता-सन्दर्भमा कवि हर िअधिकारीको चर्चा अलिक बढी नै हुन्छ। कारण, उनले अरू धेरै कविले टिप्न नसकेका वा नचाहेका त्यस्ता विम्बको खोजी गर्छन्। प्रयोग गर्छन्। र, तिनलाई आधारभूत रूपमा स्थापित पनि गर्छन्। गार्मेन्टकी गायत्री यस्तै दुस्साहसको एउटा साक्षी हो।
सुप्रसिद्ध आयुर्वैज्ञानिक डाक्टर प्रसन्नचन्द्र गौतमको संयोजकत्वमा गठित संस्कृत, अंग्रेजी र नेपाली भाषाका लब्धप्रतिष्ठ विद्वान्हरूको छ सदस्यीय टोलीले एक वर्षभन्दा बढी समयको कठोर परश्रिम लगाएर मानव सभ्यताकै एक अमूल्य निधिका रूपमा रहेको ऋग्वेदसंहिताको नेपाली र अंग्रेजी अनुवाद तयार गरेको छ । यी दुईमध्ये नेपाली भाषाको संस्करण मुदि्रत भई प्राज्ञिक क्षेत्रमा लोकपि्रयसमेत भइसकेको छ भने अंग्रेजी संस्करणको प्रकाशन संयुक्त राष्ट्रसंघको आंगिक निकाय- युनेस्कोबाट हुने भएको छ । विश्व सांस्कृतिक सम्पदाका रूपमा सूचीकृत
कमजोर कथाहरूको संग्रह
कवि, पत्रकार एवं बालसाहित्य सर्जक प्रमोद प्रधान केही समययतादेखि साहित्यका विभिन्न पक्ष्ाका अध्येता, अनुसन्धाता, समालोचक र इतिहासलेखकजस्ता विविध अवतारमा देखिँदै आएका छन् । उनले केही वर्षपहिले सम्पादन गरी प्रकाशमा ल्याएको नेपाली यौन कथा -दुई भाग) चर्चित र लोकपि्रय रहेको थियो भने मोरङमा पत्रकारतिाको अर्धशताब्दी, नेपाली बालसाहित्यको इतिहास र नेपाली बालवाङ्मय परचिय कोशजस्ता ग्रन्थहरूले तत्तत् विषयका विद्यार्थी र अनुसन्धानकर्ताहरूलाई उपयोगी सन्दर्भ उपलब्ध गराएका छन् । यसअघि विभिन्न विधा र विषयका २२ थान कृतिको
साहित्यकार राजेन्द्र पराजुलीको सम्पादनमा हालसालै प्रकाशित नेपाली राजनीतिक कथाहरू नामक संग्रहमा नेपाली कथा साहित्यका सुरुसुरुका सफल सर्जक गुरुप्रसाद मैनालीदेखि युवा आख्यानकार नयनराज पाण्डेसम्म ३७ जना लेखकका, सम्पादकका शब्दमा, "विभिन्न समयमा नेपालभित्रकै राजनीतिक उतारचढाव, विसंगति विकृति र राजनीतिक संस्कारगत पक्ष्ालाई विषयवस्तु बनाएर लेखिएका कथाहरू समेटिएका छन् ।" सम्पादक पराजुलीको यो बयानमाथि प्रशस्त विवाद गर्न सकिन्छ । मानवसमाजका प्रायः सबै पक्षमाथि परोक्ष वा प्रत्यक्ष रूपमा गहिरो प्रभाव पार्ने
एक महान् व्यक्तिले लेखेको सामान्य स्तरको आत्मकथाको पुस्तकका रूपमा आएको मेरो मले सन्तनेता कृष्णप्रसाद भट्टराईको अनन्य प्रशंसक यस लेखकलाई अलिकति निराश बनाएको छ। यस कृतिले श्रीयुत भट्टराईजीको कीर्तिसमुज्वल जीवनको कहानी र त्यसको आलोकमा उहाँले नेतृत्व गरेको युगलाई पाठकको धीत मर्ने गरी प्रस्तुत गर्न सकेको छैन। आधुनिक नेपालका इतिहास-निर्माताहरूमध्येका एक अग्रणी व्यक्तित्व कृष्णप्रसाद भट्टराईको आत्मकथा अधूरो-अपूरो ढंगमा र अनगिन्ती मुद्रण-त्रुटिका साथ आउनु नरमाइलो लाग्ने विषय हो।